Henk Boelhouwer
[4 januari 2021] Op 14 december 2020 kreeg ik de droevige mededeling dat Henk Boelhouwer (1934-2020) op 86-jarige leeftijd was overleden. Henk was een van de mensen van het eerste uur van het luchtonderzoek op het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid (RIV) in Bilthoven. De HTS'er Boelhouwer ging als technisch ambtenaar aan de slag op de afdeling Lucht en Afvalwater van het Laboratorium Bodem, Water, Lucht (BWL). De afdeling stond onder leiding van Bram Buurma; het laboratorium werd geleid door Piet Spaander.
Een van de eerste taken van Boelhouwer was om de vele staafdiagrammen in het rapport van Buurma over de luchtkwaliteit in Amsterdam-Noord te tekenen. Gezien de omvang van het rapport van ruim 200 pagina's was dit een omvangrijke klus. Boelhouwer stond ook de wieg, samen met Buurma, van de meetwagen annex aanhanger, een soort rijdend laboratorium. Dit kwam in 1958 in gebruik (afbeelding 1). Een aantal jaren later volgden grote onderzoeken bij de Zinkwitfabriek in Eijsden en de Nederlandse Stikstofbindings Maatschappij in Sluiskil. Hierbij speelde Boelhouwer een belangrijke rol bij de constructie van meetopstellingen en meetapparatuur. Hetzelfde was het geval bij het onderzoek van de luchtkwaliteit in de stad Utrecht dat in 1965 begon en zou doorlopen tot en met 1968 (afbeelding 2).
In 1966 kreeg het RIV de opdracht om een landelijk meetnet voor luchtverontreinging in te richten, lees voor zwaveldioxide (SO2). Het werk (en onderzoek!) hiervoor ging eind jaren zestig van start met een proefmeetnet in Twente. De ervaringen hiermee opgedaan zouden leiden tot het Nationaal Meetnet voor Luchtverontreiniging (NML) waarvan de eerste delen in 1973 in bedrijf kwamen (afbeelding 3). Gaandeweg bleek dat luchtverontreiniging meer was dan alleen zwaveldioxide. Daarom moest het meetnet worden uitgebreid met metingen van koolmonoxide (CO), ozon (O3) en stilstofoxiden (NOx). Op advies van Boelhouwer viel voor de behuizing van de meetapparatuur de keus op zogeheten B12 hutten (afbeedling 4), onverwoestbaar.
Boelhouwer zou in de loop der jaren opklimmen tot hoofd van de Technische Milieudienst en werd later hoofd van de afedling Operationele Metingen. In deze hoedanigheden dé technische man van het Laboratorium voor Bodem, Water, Lucht van het RIV en daarna van het Laboratorium voor Luchtonderzoek (LLO), nu van het RIVM (RIV met Milieu erbij). De installatie van nieuwe apparatuur voor de metingen van ozon, stikstofoxiden en fijn stof (PM10) waren de laatste activiteiten die onder zijn verantwoordelijkheid plaatsvonden. Henk ging in 1993 met vervroegd pensioen. Henk was een behulpzame, vriendelijke en - misschien wel het belangrijkst - integere man met een fenomenonale technische kennis.
Henk Boelhouwer werd opgevolgd door Ed Buijsman. Henk was na zijn pensionering Buijsman bijzonder behulpzaam bij het onderzoek naar de geschiedenis van het luchtmeetnet en de voorbereiding van de boekuitgave van 'Er zij een meetnet ...'.
Henk was op en top een Rhenenaar. Hij was er geboren, woonde zijn hele leven in Rhenen en zou er overlijden. Henk speelde jarenlang bij voetbalclub 'Rhenen', een van de voorlopers van Scandia'66, de tegenwoordige voetbalclub in Rhenen. Henk legde de geschiedenis van het naoorlogse voetbal in Rhenen vast in de publicatie 'De geschiedenis van het voetbal in Rhenen' uit 2004 (zie rechtsboven).
Meer informatie over Henk Boelhower is te vinden in 'Er zij een meetnet ...'
1. Transportwagen met aanhanger voor luchtonderzoek, omgeving Utrecht, begin jaren zestig. Op de aanhanger Henk Boelhouwer.
Foto collectie H. Boelhouwer.
2. Behuizing voor meetapparatuur, zoals gebruikt in de stad Utrecht en in de eerste fase van het proefmeetnet Twente. Links Henk Boelhouwer. Foto collectie RIVM.
3. De eerste generatie meetbehuizing in het Landelijk Meetnet voor Luchtverontreiniging. Hierin bevond zich alleen apparatuur voor de meting van zwaveldioxide. Foto collectie RIVM.
4. De zogeheten B12-behuizing. Hierin was ruimte voor vijf (automatische) meetinstrumenten voor luchtverontreiniging. Foto Ed Buijsman.
5. Het graf van Henk Boelhouwer (en familie) op het kerkhof Larikshof in Rhenen. Een maand na het overlijden van Henk overleed zijn vrouw. Hun zoon Henk overleed al lang geleden door een noodlottig ongeval op een treinstation. Foto Ed Buijsman, 2022.
